Stan przedrakowy to zmiana, która potencjalnie może ulegać przekształceniu do złośliwego raka skóry. Wyróżnić możemy tu rogowacenie słoneczne, chorobę Bowena (przedinwazyjna postać raka kolczystokomórkowego) i rogowacenie powodowane kancerogenami. Zmiany te nie przekraczają błony podstawnej, czyli granicy skórno-naskórkowej. W momencie kiedy wspomniana linia zostanie przekroczona mówimy już
o transformacji nowotworowej. Wykrycie stanów przedrakowych we wczesnym stadium oraz podjęte leczenie stanowi kluczowy element
w zapobieganiu rakom skóry.
Róg skórny – przyczyny powstawania
Najczęściej występującym stanem przedrakowym skóry jest rogowacenie słoneczne (keratosis actinica – dawniej rogowacenie starcze). Rogowacenie słoneczne najczęściej dotyka osoby po 50 roku życia, z jasną karnacją, narażone na nadmierną i przewlekłą ekspozycję na promieniowanie słoneczne. Innymi czynnikami predysponującymi do rozwoju tego schorzenia są uwarunkowania genetyczne oraz stosowanie przewlekłej immunosupresji po przeszczepach narządów.
Róg skórny (cornu cutaneum) jest szczególną odmianą rogowacenia słonecznego. Jest to rozwijający się na powierzchni skóry twór, związany
z nadmiernym rogowaceniem naskórka. Przyjmuje on stożkowaty lub nieregularny kształt – czasami zmiany skórne mogą przypominać rogi zwierzęcia. To twarda zmiana skórna o chropowatej powierzchni związana z nadmiernym rogowaceniem. Tworzą go zbite masy keratyny, czyli białka występującego u człowieka w górnej warstwie skóry i paznokciach.
Róg skórny ma kolor brunatny, żółty lub biały. Zmiany skórne występują najczęściej pojedynczo, a rozwój rogu skórnego jest zazwyczaj powolny. Może on osiągać wielkość od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Największy opisany róg skórny miał 25 cm długości.
Opisywana zmiana skórna nie jest zaraźliwa. Przyczyna rogu skórnego może być różna, ponieważ często jest to wtórna manifestacja choroby pierwotnej – powstającej na skutek raka skóry, stanu przednowotworowego lub zmiany łagodnej. Zdecydowany odsetek rogów skórnych rozwija się na powierzchni ogniska rogowacenia słonecznego lub na podstawie raka kolczystokomórkowego skóry. Rzadziej towarzyszy zmianom łagodnym skóry takim jak brodawki zwykle (spowodowane wirusem brodawczaka ludzkiego), czy brodawki łojotokowe.
Róg skórny pojawia się zdecydowanie częściej u osób starszych i w około 20% przypadków może przekształcać się do złośliwego raka kolczystokomórkowego. Główną przyczyną wystąpienia rogu skórnego jest skóra uszkodzona przez słońce. U dzieci natomiast, róg skórny może rozwinąć się na podłożu stanu zapalnego i nie zaliczamy go do stanów przedrakowych. Długotrwałe drażnienie może być czynnikiem sprzyjającym powstawaniu zmian. Najczęstszym umiejscowieniem skórnych rogów jest skóra twarzy, owłosiona skóra głowy (szczególnie w przebiegu łysienia androgenowego), grzbiety rąk oraz małżowiny uszne – czyli okolice szczególnie narażone na promieniowanie UV.
Diagnostyka rogu skórnego
W przypadku pojawienia się rogu skórnego należy niezwłocznie skonsultować się z dermatologiem. Istnieje ryzyko, że może się on rozwijać na podstawie stanu przedrakowego lub raka skóry. Może on także ulec transformacji i stanowić początek do rozwoju raka kolczystokomórkowego. Alarmujące sygnały towarzyszące to ból, wzrost i zaczerwieniona podstawa rogów skórnych. Podstawą rozpoznania rogów skóry jest charakterystyczny obraz kliniczny. Dodatkowo lekarz może wspomóc się badaniem dermoskopowym oraz wykonać biopsję w celu dalszego badania histopatologicznego. Metoda ta pozwala wykluczyć obecność komórek nowotworu złośliwego w podstawie podejrzanej zmiany.
Róg skórny – leczenie
Jeśli podjęta diagnostyka nie wykazała zmian nowotworowych, usunięcie rogu skórnego może odbyć się poprzez zastosowanie kriochirurgii lub przy pomocy lasera CO2. Najczęściej jednak stosuje się chirurgiczne usunięcie zmiany skórnej z zachowaniem odpowiedniego marginesu bezpieczeństwa. Większość pacjentów nie wymaga dodatkowego leczenia rogów skórnych po ich wycięciu.
Zgodnie z zasadą mówiącą o tym, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć, niezbędną rolę pełni również systematyczna edukacja pacjentów dotycząca nowotworów skóry oraz wskazanie postępowania profilaktycznego obejmującego przede wszystkim ochronę przeciwsłoneczną z użyciem filtrów SPF, nakrywania głowy kapeluszem lub czapką podczas przebywania na słońcu, a także comiesięczną samokontrolę skóry.