Zanokcica jest najczęstszą chorobą wału paznokciowego w praktyce dermatologicznej. Nie sposób jej nie zauważyć, ponieważ charakteryzuje się dużą bolesnością, zaczerwienieniem i opuchnięciem. Objawy te sprawiają, że zaniepokojeni pacjenci często szukają porady lekarskiej, gdyż rozwijający się stan zapalny okolicy paznokcia powoduje duży dyskomfort.
Zanokcica – stan zapalny wału paznokciowego
Zanokcica to stan zapalny okolicy wału paznokciowego, czyli fałdu skóry wokół paznokcia. Choroba występuję częściej u kobiet niż u mężczyzn i może dotyczyć paznokci dłoni oraz stóp. Szczególnie narażone są osoby, których praca zawodowa wiąże się z długotrwałym zanurzeniem kończyn
w wodzie lub chemikaliach. Zazwyczaj powiązana jest z przerwaniem ciągłości skóry między paznokciem, a fałdem paznokciowym – co stanowi wrota infekcji bakteryjnej. Stan zapalny w okolicy płytki paznokciowej może być ostry (trwający do 6 tygodni) lub przewlekły (utrzymujący się dłużej niż 6 tygodni).
Jakie są przyczyny i objawy zanokcicy paznokci?
Przyczyny zanokcicy ostrej
Ostrą zanokcicę charakteryzuje tkliwy, pulsujący ból wału paznokciowego, rumień, obrzęk wału paznokciowego, a niekiedy wydzielina ropna spod paznokcia lub ropień, które skutecznie uniemożliwiają wykonywanie codziennych czynności. Ta postać jest najczęściej skutkiem urazu mechanicznego delikatnej okolicy wałów paznokciowych z jednoczesnym zakażeniem bakteryjnym. W przypadku zanokcicy ostrej zakażenie dotyczy zazwyczaj jednego paznokcia, a pełne objawy rozwijają się w czasie 2-5 dni po urazie.
Wśród przyczyn zanokcicy ostrej wymienić można obgryzanie paznokci i skórek, agresywny manicure/pedicure i nieumiejętnie wykonane zabiegi przedłużania paznokci z użyciem frezów.
Przyczyną zanokcicy paznokci typu ostrego mogą być również wrastające paznokcie lub nawykowe ssanie palców u dzieci. Zdarza się, że zanokcica spowodowana jest przyjmowaniem niektórych leków np. retinoidów doustnych lub chemioterapeutyków, które mogą powodować pękanie skóry.
W przypadku zanokcicy zakażenie jest wywołane głównie przez bakterie – gronkowce Staphylococcus aureus i paciorkowce Streptococcus pyogenes, a także Klebsiella pneumoniae. Kontakt z wydzielinami jamy ustnej może predysponować do inokulacji florą bakteryjną przyzębia Eikenella corrodens
i Fusobacterium. W przypadku pracy ze zwierzętami gospodarskimi może dojść do infekcji Pasteurella multocida. Bardzo charakterystyczne jest również zakażenie pałeczką ropy błękitnej Pseudomonas aeruginosa, które poznaje się po zielonkawym przebarwieniu łożyska paznokcia. Rzadko za rozwój zanokcicy odpowiadają patogeny niebakteryjne takie jak drożdżaki Candida albicans i wirus opryszczki pospolitej Herpes simplex virus – wówczas mówimy o zanokcicy opryszczkowej.
Konsekwencją choroby bakteryjnej wału paznokciowego może być zniekształcenie paznokcia, w tym pogrubienie płytki, nierówna powierzchnia paznokcia, kruchość płytki oraz przebarwienia. Może dojść również do onycholizy, czyli oddzieleniu się płytki paznokcia od łożyska. W skrajnych przypadkach ostrej zanokcicy może towarzyszyć gorączka, zapalenie naczyń chłonnych, powiększenie węzłów chłonnych, a także zapalenie tkanki łącznej rąk i zapalenie pobliskich ścięgien.
Zanokcica przewlekła
Przewlekła zanokcica wynika z częstej ekspozycji dłoni na wodę, środki chemiczne (w tym leki) i inne czynniki drażniące, w mniejszym stopniu jest wynikiem infekcji wału paznokcia. Jest to choroba pracowników domowych, gastronomicznych, sprzedawców ryb i mięsa. W przypadku zanokcicy przewlekłej przetrwały stan zapalny, obrzęk, zwłóknienie i cofanie fałdów paznokciowych powoduje rozszczelnienie bariery między paznokciem, a skórą. To z kolei prowadzi do gromadzenia się wilgoci w pobliżu paznokcia i kolonizacji drobnoustrojów takich jak Candida albicans. Obszar wału paznokciowego narażony na wymienione czynniki traci naturalne zdolności regeneracyjne, a stopniowa utrata zaopatrzenia w naczynia krwionośne dodatkowo pogłębia problem oraz sprawia, że choroba jest trudniejsza do leczenia. Zanokcica przewlekła dotyczy wałów bliższych paznokci i obejmuje zazwyczaj wszystkie palce, co odróżnia ją od postaci ostrej.
W przebiegu choroby wał paznokcia ulega cofaniu, pojawiają się zaniki naskórka wokół paznokcia, płytka robi się pogrubiona i przebarwiona, a na jej powierzchni pojawiają się linie Beau – głębokie, poprzeczne rowki.
Zanokcica opryszczkowa
Jest to szczególny przypadek zanokcicy wywołany wirusem opryszczki zwykłej HSV typu 1 lub 2. Związany jest on z pierwotną infekcją okolicy jamy ustnej i przeniesieniem zakażenia na palce dłoni np. w wyniku nawyku ssania palca u dzieci lub obgryzania paznokci. Objawy są typowe dla wirusa opryszczki. W pierwszej fazie pojawia się swędzenie, pieczenie i ból, a w późniejszym czasie wykwity w postaci drobnych pęcherzyków z tendencją do zlewania.
Przypadki zanokcicy a inne choroby paznokci – jak je rozróżnić?
Najbardziej charakterystycznym wczesnym objawem zanokcicy jest dokuczliwy ból przy wale paznokcia. W początkowym stadium płytka paznokcia pozostaje niezmieniona, co może ulegać zmianie w przebiegu choroby. W celu uzyskania diagnozy najlepiej zasięgnąć osobistej porady lekarskiej
u dermatologa. Pacjentów najczęściej zaczyna niepokoić treść ropna zbierająca się pod paznokciem. Postać ostra bywa mylona z wrastającym paznokciem lub zastrzałem, podczas gdy postać przewlekła różnicowana jest z innymi jednostkami chorobowymi obejmującymi opuszek palca np. alergiczne, kontaktowe zapalenie skóry, łuszczyca, zespół Reitera czy rak płaskonabłonkowy paznokcia. Lekarz powinien rozważyć takie możliwości
w przypadku, gdy przewlekły proces zapalny nie odpowiada na leczenie. Wśród działań, które pomagają ustalić diagnozę wymienić można badanie bakteriologiczne, mykologiczne, a niekiedy biopsję.
Jak leczyć zanokcicę paznokcia?
Metody leczenia zanokcicy
W przypadku, gdy pacjent zauważy u siebie objawy wskazujące na zanokcicę należy zgłosić się do dermatologa w celu zaplanowania leczenia. Pojawiająca się wraz z rozwojem zakażenia wydzielina ropna pod paznokciem może w konsekwencji prowadzić do nieprzyjemnych powikłań, w tym dystrofii płytki paznokciowej. Domowe leczenie zanokcicy, czyli moczenie palca w gorącej wodzie z dodatkiem szarego mydła nie zawsze przynosi oczekiwany rezultat, a z czasem choroba przybiera na sile. Schemat leczenia zanokcicy zależy od dwóch czynników – od postaci (ostra lub przewlekła) oraz stopnia zaawansowania choroby.
W leczeniu zanokcicy ostrej stosuje się miejscowe antybiotyki i sterydy oraz płyny odkażające o właściwościach przeciwdrobnoustrojowych. Jeśli miejscowa terapia nie przynosi skutku lekarz może zadecydować o leczeniu doustnym. W cięższych przypadkach przebiegających z obecnością ropnia koniecznym może okazać się nacięcie i drenaż w celu ewakuacji treści ropnej. Wyjątkiem stanowi leczenie zanokcicy opryszczkowej, kiedy zamiast antybiotyków stosuje się acyklowir, czyli lek przeciwwirusowy hamujący namnażanie wirusa opryszczki.
Leczenie zanokcicy przewlekłej należy rozpocząć od wyeliminowania czynnika drażniącego – zaleca się pracę w gumowych rękawiczkach
z bawełnianymi wkładkami, unikanie mocnych detergentów oraz stosowanie kremów wzmacniających barierę hydrolipidową skóry. Terapia farmakologiczna obejmuje miejscowe maści sterydowe łagodzące stan zapalny wału paznokciowego oraz leki przeciwgrzybicze, w przypadku gdy wymaz potwierdził obecność Candida albicans.
Leczenie przewlekłej zanokcicy może być długotrwałe. Jeśli w ciągu 6 miesięcy stan nie ulegnie poprawie, konieczna może być interwencja chirurgiczna.
Wprowadzenie odpowiedniego leczenia zanokcicy we wczesnym stadium choroby pozwala uniknąć powikłań w postaci ropni lub dystrofii paznokcia oraz agresywnych metod terapeutycznych np. wycięcia zwłókniałego wału.
Zanokcica – jakie są sposoby na jej zapobieganie i jak dbać o zdrowe paznokcie?
Istnieje kilka nieskomplikowanych metod, dzięki którym można uniknąć zanokcicy. Polegają one przede wszystkim na unikaniu urazów wokół paznokcia. Należy powstrzymać się od obgryzania paznokci i skórek, a manicure przeprowadzać w sposób nieagresywny, z użyciem czystych narzędzi. Wszelkie prace domowe z użyciem środków chemicznych powinno wykonywać się w rękawiczkach. Po każdym umyciu konieczne jest dokładne osuszenie dłoni, ponieważ wilgoć sprzyja maceracji skóry i namnażaniu drobnoustrojów. Dodatkowo warto stosować kremy ochronne
z ceramidami, które uzupełniają składniki bariery ochronnej skóry.