Liszaj płaski (liszaj czerwony płaski, lichen planus, LP), to przewlekła, zapalna choroba skóry, która charakteryzuje się pojawieniem małych, spłaszczonych czerwonych lub fioletowych grudek na skórze.
Choć etiologia liszaja płaskiego nie jest do końca poznana, uważa się, że jest to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje komórki skóry, śluzówki, mieszków włosowych lub paznokci.
Przyczyny liszaja płaskiego
Mimo intensywnych badań dokładna przyczyna występowania liszaja nie została jeszcze jednoznacznie ustalona. Dotychczasowe badania sugerują, że liszaj płaski może mieć podłoże autoimmunologiczne, czyli jest wynikiem nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego organizmu.
Wpływ na rozwój liszaja płaskiego mogą mieć również czynniki genetyczne. Niektóre osoby są bardziej predysponowane do rozwoju tej choroby ze względu na dziedziczne skłonności do nieprawidłowych reakcji immunologicznych. Jednak dokładne geny odpowiedzialne za tę chorobę nadal są przedmiotem badań naukowych.
Istnieją również czynniki środowiskowe, które prawdopodobnie mogą być powiązane z rozwojem liszaja płaskiego. Zalicza się do nich niektóre choroby autoimmunologiczne, takie jak cukrzyca, toczeń rumieniowaty, atopowe zapalenie skóry oraz zakażenia wirusowe np. zapalenie wątroby typu C (HCV).
Inne przyczyny takie jak stres, urazy skóry czy niektóre leki mogą również odgrywać rolę w wywołaniu lub nasileniu objawów liszaja płaskiego.
Objawy liszaja
Liszaj płaski dotyka nieco częściej kobiet niż mężczyzn, najczęściej między 30, a 60 rokiem życia. U dzieci liszaj płaski występuje rzadko. Przebieg choroby jest wielomiesięczny lub wieloletni. Objawy liszaja pojawiają się nagle, a przebieg choroby jest wielomiesięczny lub wieloletni. Istnieje kilkanaście odmian liszaja płaskiego różniących się między sobą charakterem wykwitów.
Typowy liszaj płaski objawia się występowaniem małych, spłaszczonych grudek. Zmiany skórne na początku są czerwone, a z czasem przybierają fioletowy kolor. Średnica grudek liszaja płaskiego wynosi 1-3 mm, a na ich powierzchni widoczna jest delikatna, biała siateczka.
Choroba ta jest niezakaźna. U znacznej części Pacjentów, ze względu na widoczność grudek liszaj płaski wywołuje wycofanie z życia społecznego
i dyskomfort psychiczny.
Rodzaje liszaja płaskiego- jak je rozpoznać?
Obraz kliniczny liszaja płaskiego różni się w zależności od zajętej okolicy.
Liszaj skóry gładkiej
W postaci klasycznej, czyli w liszaju skóry gładkiej wykwity występują często symetrycznie i lokalizują się na wewnętrznych powierzchniach nadgarstków lub przedramion, na powierzchniach wyprostnych kończyn dolnych, a także tułowiu i w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Charakterystycznym objawem liszaja płaskiego jest świąd skóry i wysiew zmian w miejscach urazów mechanicznych (objaw Koebnera).
Niekiedy grudki mają tendencję do zlewania w wyniosłe ponad powierzchnię skóry ogniska. Wykwity ustępują z pozostawieniem pozapalnych przebarwień w kolorze sino-brunatnym. W innych odmianach postaci skórnej liszaja mogą występować także zmiany pęcherzowe (liszaj płaski pęcherzowy) oraz owrzodzenia i nadżerki (liszaj płaski wrzodziejący).
Liszaj owłosionej skóry głowy
Liszaj płaski skóry głowy, czyli liszaj płaski mieszkowy, znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. W obrazie dermoskopowym wyraźnie widoczne jest złuszczanie okołomieszkowe. Choroba zajmuje mieszki włosowe doprowadzając do powstania ognisk łysienia bliznowaciejącego, które z czasem ma tendencję do zlewania. Pacjenci często skarżą się na silny świąd, pieczenie i ból.
Liszaj płaski błon śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych
Liszaj błon śluzowych jamy ustnej może występować samodzielnie lub towarzyszyć liszajowi płaskiemu skóry. Wykwity mają układ symetryczny. Najczęściej zajęte są policzki, ale zmiany mogą dotyczyć również czerwieni wargowej, języka i dziąseł. Typowym wykwitem są białe, niebolesne plamy o układzie siateczkowatym wzdłuż linii zgryzu lub w cięższych odmianach – żółtawe nadżerki i zmiany zanikowe, którym towarzyszy piekący ból, pojawiający się szczególnie przy spożyciu gorących lub ostrych potraw.
W przypadku liszaja na błonach śluzowych narządów płciowych zmiany skórne zlokalizowane są u mężczyzn na żołędzi, a u kobiet przy ujściu pochwy oraz na wargach sromowych mniejszych i większych. Liszaj w okolicach intymnych ma postać grudek lub zmian siateczkowatych o obrączkowatym układzie (liszaj płaski obrączkowaty). W postaci nadżerkowej u kobiet liszaj prowadzić może do bliznowacenia i zrostów pochwy, sromu oraz cewki moczowej. U mężczyzn istnieje ryzyko zwężenia napletka i w konsekwencji powstania stulejki. Chorobie towarzyszy swędzenie, ból i pieczenie.
Liszaj płaski paznokci
W przebiegu liszaja płaskiego zmiany mogą objąć płytkę paznokcia i macierz. Charakterystycznym objawem jest ścieńczenie płytki, podłużne pobruzdowanie oraz szorstkość paznokci i ich zszarzenie. Typowym dla przebiegu choroby jest występowanie skrzydlika, czyli narastanie skóry
z fałdu paznokciowego w kierunku wolnego brzegu płytki, które rozdziela płytkę na dwie części. U niektórych Pacjentów możliwa jest całkowita destrukcja płytek paznokciowych.
Jak rozpoznać liszaj płaski?
W klasycznej postaci choroby obraz kliniczny dla doświadczonego dermatologa nie budzi wątpliwości. Inne odmiany kliniczne liszaja wymagają różnicowania m. in. z łuszczycą, ziarniniakiem obrączkowatym czy z osutką polekową, brodawkami płaskimi, twardziną ograniczoną, czy w obrębie jamy ustnej z leukoplakią.
Podczas wizyty lekarz przeprowadza dokładny wywiad medyczny, który dotyczy występujących objawów, czasu ich trwania, chorób towarzyszących, przyjmowanych leków oraz stresu i traumatycznych przeżyć w ostatnim czasie. W celu potwierdzenia diagnozy i wykluczenia innych chorób skóry konieczne może być wykonanie biopsji wycinka skórnego.
Jakie są metody leczenia liszaja płaskiego?
Liszaj płaski jest przewlekłą chorobą skóry, która nie ma jednoznacznego sposobu leczenia. Głównym celem terapii jest łagodzenie objawów choroby, zmniejszenie ryzyka powikłań oraz skrócenie czasu występowania zmian. W terapii miejscowej liszaja płaskiego stosuje się maści glikokortykosteroidowe, które mają działanie przeciwzapalne, spłaszczają widoczne wykwity i redukują świąd. Gdy objawy są bardziej nasilone lekarz może zlecić doustne preparaty sterydowe i fototerapię, a w opornych na leczenie postaciach liszaja – retinoidy lub immunosupresanty.
W przypadku liszaja płaskiego bardzo ważnym jest unikanie czynników wywołujących takich jak stres, urazy skóry i niektóre leki. Nieleczony liszaj płaski u 90% chorych ustępuje samoistnie w ciągu 2 lat. Niestety zdarza się, że przyjmuje on postać nawrotową.
Podsumowując – liszaj płaski jest przewlekła chorobą skóry, która może powodować nieprzyjemne objawy i utrudniać codzienne funkcjonowanie.
W przypadku podejrzenia liszaja płaskiego ważne jest skonsultowanie się z lekarzem dermatologiem, który pomoże zdiagnozować chorobę i zaleci odpowiednie metody leczenia. Dzięki właściwemu podejściu terapeutycznemu, większość Pacjentów z liszajem płaskim może odczuć ulgę i zmniejszyć objawy choroby, poprawiając tym samym jakość swojego życia.