Wyprysk w okolicy głowy – alergiczny czy kontaktowy?
Alergiczny wyprysk kontaktowy
W skrócie ACD, czyli alergiczne kontaktowe zapalenie skóry – to choroba, wywołana przez związki drobnocząsteczkowe, tzw. hapteny. Hepteny penetrują do skóry, gdzie łączą się z białkami własnymi organizmu, w wyniku czego powstaje antygen, który może być przetwarzany i rozpoznawany przez komórki układu immunologicznego.
W odróżnieniu od alergenów, hapteny nie wykazują cech immunogennych. Alergen rozpoznawany przez swoiste limfocyty jest wytwarzany w organizmie z haptenu i białek własnych chorego.
Dlatego odczyn pojawia się po kilkunastu, kilkudziesięciu godzinach od ekspozycji oraz brak jest reakcji natychmiastowych. Alergiczny wyprysk kontaktowy rozwija się wyłącznie u osób z alergią kontaktową, czyli nabytą swoistą nadwrażliwością na dany hapten.
Podstawą rozpoznania ACD jest test płatkowy, który uznaje się za metodę z wyboru i „złoty standard”.
W przypadku zmian dotyczących owłosionej skóry głowy czynnikami sprawczymi są głównie substancje zawarte w kosmetykach do pielęgnacji włosów.
Dodatkowy odczyt po 7 dniach może ujawnić 10% wyników dodatnich, które we wcześniejszych odczytach były ujemne.
Podobnie jak w pozostałych chorobach alergicznych, skuteczne unikanie odpowiedzialnego haptenu gwarantuje powrót do zdrowia. Jeżeli całkowita izolacja od haptenów nie jest możliwa, pozostaje leczenie farmakologiczne (głównie zewnętrzne glikokortykosteroidy) i natłuszczanie.
W przypadku zmian rozsianych lub szczególnie opornych na leczenie godna rozważenia jest fototerapii podobnie jak miejscowe inhibitory kalcyneuryny czy retinoidy. Często stosowane preparaty zawierają składową antybiotyczną ze względu na ryzyko nadkażenia. W ciężkich przypadkach podać można kortykosteroidy ogólnie.
Wyprysk kontaktowy
Wyprysk kontaktowy (inaczej z podrażnienia) to choroba zapalna, będąca efektem działania nieswoistych czynników drażniących. Pod ich wpływem dochodzi do uszkodzenia bariery skórnej oraz wydzielenia prozapalnych cytokin z uszkodzonych keratynocytów.
Odczyn ma charakter nieswoisty, co oznacza, że większość osób narażonych na wystarczająco dużą dawkę czynników drażniących prędzej czy później rozwinie odczyn zapalny. Indywidualna wrażliwość osoby narażonej może mieć znaczenie w przypadku czynników o słabym działaniu drażniącym.
Wyprysk kontaktowy z podrażnienia jest diagnozą z wykluczenia, co oznacza, że nie ma testów potwierdzających tę chorobę. Niezbędne okazuje się natomiast wykluczenie innych chorób, które mogłyby przybierać podobny obraz kliniczny.
W leczeniu najważniejsze jest unikanie czynników drażniących (chemicznych i fizycznych) oraz intensywne natłuszczanie z przywróceniem bariery skórnej.
W stanach ostrych pomocne są steroidy.
W obrębie owłosionej skory głowy czynnikiem drażniącym są najczęściej substancje zawarte w kosmetykach używanych do pielęgnacji i stylizacji włosów.
SUBSTANCJE ALERGIZUJĄCE I DRAŻNIĄCE W KOSMETYKACH
Parafenylenodwuamina (PPD)
Występuje w farbach do włosów, głównie czarnych, ale także we wszystkich innych odcieniach.Uczula często, ale u wielu kobiet nadwrażliwość przejawia się wyłącznie przejściowym świądem skóry, który tylko niekiedy poprzedza ciężki wyprysk. Klinicznie bardzo niekorzystna cechą PPD są częste odczyny krzyżowe.
W ich wyniku niektórzy pacjenci źle znoszą sulfonamidy, niektóre leki znieczulające (nowokaina), barwniki azowe czy pewne utwardzacze żywic epoksydowych.
Nikiel
Powoduje wyprysk kontaktowy u osób wrażliwych. Zmiany w obrębie owłosionej skóry głowy u osób wrażliwych, najczęściej powodowane są przez różnego rodzaju ozdoby: spinki, klamry, grzebyki itp., składniki taśm mocujących peruki, czepki pływackie.
Laurylosiarczan sodowy
Możemy je znaleźć w praktycznie każdym szamponie, żelu myjącym, czy płynie do kąpieli. Są to prawdopodobnie najbardziej niebezpieczne ze składników stosowanych w pielęgnacji skóry i produktach do pielęgnacji włosów. To związki chemiczne powodujące lepsze pienienie się produktu, do którego są dodawane. Powodują: przesuszenie skóry, zaburzenia wydzielania łoju i potu, podrażniają skórę, świąd i wyprysk.Przyczyniają się do powstawania: plam, guzków zapalnych, cyst ropnych (w tym prosaków).
Formalina (wodny roztwór aldehydu kwasu mrówkowego)
Dopuszczalne stężenie w kosmetykach 0,2 %. Coraz częściej w kosmetykach stosuje się uwalniacze formaldehydu, które także uczulają na aldehyd mrówkowy. Brazylijska metoda prostowania włosów zyskała sobie ogromną popularność na całym świecie.
Głównym składnikiem preparatu używanego do prostowania włosów jest formaldehyd, który ma zapewnić głębokie wniknięcie keratyny w strukturę włosa – dzięki temu włosy stają się proste jak druty.
Efekt ten utrzymuje się przez 3-6 miesięcy.
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem ogłosiła, że substancja ta jest znana ze swych właściwości kancerogennych. Ostatnio Amerykańska Administracja do spraw Żywności i Leków uznała je za „niebezpieczne”.
Ponadto przestrzegała, że wiele preparatów do prostowania włosów metodą brazylijską – nawet tych oznaczonych jako „niezawierające formaldehydu” – może zawierać methanediol. To formaldehyd rozpuszczony w wodzie, który w czasie stosowania może uwalniać trujący gaz.
Parabeny
Przedłużają trwałość kosmetyków, żywności i leków. Od kilku lat trwa dyskusja na temat możliwego wpływu estrogennego parabenów na organizm człowieka. Zgodnie z aktualną wiedzą działanie estrogenne parabenów jest od 1000 do 100 000 razy słabsze, niż działanie estradiolu, czyli estrogenu obecnego w organizmie człowieka.
Parabeny aplikowane na powierzchnię skóry słabo przenikają przez barierę naskórkową (w ok. 3,7%).
Poza tym niewielkie ilości parabenów, które przeniknęłyby do krwioobiegu, są dość szybko metabolizowane do innych związków. W wyniku tego procesu powstaje kwas p-hydroksybenzoesowy, który nie posiada właściwości estrogennych i jest bardzo łatwo wydalany z organizmu.
Dlatego też parabeny nie kumulują się w tkankach.
Opisane zjawiska powodują, że nie jest prawdopodobne, aby działanie estrogenne parabenów na organizm człowieka mogło wywoływać jakiekolwiek dające się zaobserwować skutki.
Aktualnie większość środowisk naukowych jest zgodna, że nie jest możliwy jakikolwiek wpływ parabenów na całą gospodarkę hormonalną człowieka.
Skutki masowego zastępowania parabenów innymi układami konserwującymi są trudne do przewidzenia. Wszystkie aktualnie dostępne, alternatywne dla parabenów konserwanty posiadają różne ograniczenia.
Dla kwasu sorbowego oraz kwasu benzoesowego istotnym problemem jest pH preparatu. Musi być ono niższe niż 5,5. To zmniejsza możliwość zastosowania tych związków w wielu kategoriach kosmetyków. Olejki eteryczne i ich składniki, np. alkohol benzylowy zazwyczaj charakteryzują się silnym i trudnym do zamaskowania zapachem, który nie w każdej kategorii produktów będzie akceptowalny. Methylisothiazolinone ma stosunkowo słabą skuteczność w kierunku oddziaływania na grzyby mikroskopowe. Ponadto notowane są również przypadki uczuleń na ten składnik.
Cocamidopropylobetaine (CAPB)
Jest to detergent anionowy, podstawa płynów kąpielowych, żeli do kąpieli, szamponów i mydeł w płynie. Jeżeli występuje samodzielnie w produkcie wówczas nie jest szkodliwy. Jednakże w połączeniu z sodium lauryl sulfate (itp.) powoduje: przesuszenie skóry, łupież, wyprysk na skórze owłosionej, alergiczne zapalenie skóry.
Glikol propylenowy (PG)
Stosowane w wielu kosmetykach jako rozpuszczalnik. Działają rakotwórczo w wysokich stężeniach. Zastosowane na skórę wysuszają naskórek. Wywołują stan zapalny skóry (zaczerwienienie, złuszczanie). Uszkadzają włosy. Wywołują podrażnienie naskórka i skóry właściwej, pieczenie, świąd i kontaktowe (alergiczne) zapalenie skóry.Wdychane podczas używania aerozoli z kosmetykami powodują kaszel czy nieżyt. Uszkadzają komórki układu krwiotwórczego.
Substancje zapachowe
Są to głównie eteryczne i syntetyczne substancje zapachowe.Aromaty to główne alergeny kosmetyków, dlatego większość kosmetyków hipoalergicznych pozbawionych jest mieszanek perfumowych. Z różnorodności kompozycji zapachowych wynika to, że bardzo wiele składników może uczulać, a wykrywanie nadwrażliwości jest trudne, zwłaszcza, że pomiędzy wieloma związkami zachodzą odczyny krzyżowe.
Mieszanka Larsena
Obecnie zawiera ona najczęściej: absolut mchu dębowego, aldehyd amylocynamonowy, aldehyd cynamonowy, eugenol, geraniol, hydroksycytronellal, izoeugenol.Również użycie w testach balsamu peruwiańskiego wykrywa alergię na substancje zapachowe, chociaż znacznie gorzej niż wspomniana wcześniej mieszanka Larsena.
***
Jest to 3ci z wpisów, w którym poruszam problem zmian alergicznych w obrębie owłosionej skóry głowy (linki do części 1 i 2 poniżej).
Sucha skóra głowy – o przyczynach i o tym, co zrobić, żeby się nie drapać
Sucha skóra głowy- to może być atopowe zapalenie skóry (AZS)
W postach wymieniam najczęstsze przyczyny, mechanizm oraz sposoby leczenia.
Należy pamiętać, że trudności diagnostyczne mogą wynikać z nakładania się wielu czynników sprawczych. W tej sytuacji dermatolog ma do dyspozycji narzędzia diagnostyczne, m.in. naskórkowe testy płatkowe, badanie mikrobiologiczne, biopsję z badaniem histopatologicznym.
Całościowy obraz zmian skórnych zlokalizowanych także poza owłosioną skórą głowy, pozwala postawić rozpoznanie i rozpocząć leczenie.
W tej grupie chorych szczególnie ważne jest wybranie sposobu leczenia najbardziej korzystnego dla pacjenta oraz stała systematyczna pielęgnacja. Często proste zabiegi pielęgnacyjne pozwalają znacznie zredukować objawy i poprawić komfort życia chorego.