Rogowacenie okołomieszkowe (keratosis pilaris), zwane inaczej przymieszkowym rogowaceniem skóry, to często spotykana i łagodna choroba skóry o podłożu genetycznym. Szacuje się, że rogowacenie okołomieszkowe dotyka aż 50-80% nastolatków i 40% dorosłych. Najczęstsza lokalizacja na której występuje rogowacenie mieszkowe to części wyprostne ramion i ud, twarz oraz pośladki. Może ono pojawić się także na dowolnej partii ciała, na której stwierdza się obecność mieszków włosowych.
Rogowacenie mieszkowe objawy
Do najważniejszych objawów rogowacenia mieszkowego zalicza się wyczuwalną szorstkość skóry, wynikającą z występowania grudek przypominających „gęsią skórkę”. Skóra wokół mieszków włosowych jest czerwona lub fioletowo-brunatna, a czasem w pojedynczej zmianie widać centralnie położony skręcony włos. Wykwitom może towarzyszyć rumień o różnej intensywności.
Inne objawy choroby to nadmierna suchość skóry i swędzenie. W wyniku drapania na powierzchni skóry może rozwinąć się zapalenie mieszków włosowych, co wiąże się z ryzykiem powstawania przebarwień pozapalnych. Spora część pacjentów obserwuje sezonowe nasilenie objawów rogowacenia okołomieszkowego w porze zimowej (co związane jest ze wzmożonym przesuszeniem skóry) oraz poprawę stanu skóry w okresie letnim. Okołomieszkowe rogowacenie naskórka nie jest groźne dla zdrowia, jednak objawy choroby bywają przyczyną kompleksów i stanowią problem estetyczny. Ponieważ względem aktualnej wiedzy medycznej za główne przyczyny okołomieszkowego rogowacenia skóry uznaje się czynniki genetyczne, chorobę traktuje się jako nieuleczalną. Jednak badania naukowe i obserwacje dermatologów jednoznacznie wskazują na związek prawidłowej pielęgnacji skóry i diety ze zmniejszeniem objawów, co stanowi podstawę terapii rogowacenia mieszkowego.
Okołomieszkowe rogowacenie naskórka – jakie są przyczyny?
Rogowacenie mieszkowe należy do chorób dziedziczonych genetycznie. Przymieszkowe rogowacenie naskórka spowodowane jest nadmiernym rogowaceniem ujść mieszków włosowych. Keratyna, czyli białko występujące w zewnętrznych warstwach skóry, gromadzi się w formie czopów
w mieszkach włosowych. Powoduje to, że skóra staje się szorstka i chropowata. Ponadto okołomieszkowe rogowacenie może mieć związek
z zaburzeniami hormonalnymi (np. zespół policystycznych jajników) oraz z upośledzeniem wchłaniania witaminy A w przewodzie pokarmowym lub niedoborem tego składnika w diecie. Witamina A i jej pochodne są niezbędne do właściwego różnicowania komórek naskórka oraz warunkują prawidłowy proces rogowacenia. W przypadku rogowacenia okołomieszkowego nie bez znaczenia pozostają również czynniki zewnętrzne takie jak nadmierne przesuszenie skóry, tarcie, niewłaściwa pielęgnacja. Rogowacenie okołomieszkowe skóry może występować jako niezależny stan lub towarzyszyć innym chorobom, takim jak atopowe zapalenie skóry, rybia łuska czy zespół sercowo-twarzowo-skórny.
Rodzaje rogowacenia mieszkowego
Poza klasycznym wariantem rogowacenia okołomieszkowego opisanym powyżej, istnieje kilka innych, rzadszych odmian.
Rogowacenie mieszkowe zanikowe twarzy – występują grudki rogowacenia okołomieszkowego naskórka z obwódką zapalną, które w późniejszym stadium ulegają stopniowemu zwłóknieniu i prowadzą do zaniku mieszków włosowych. Typowym objawem jest utrata bocznych części brwi. Zmiany skórne z czasem mogą obejmować policzki i okolicę przeduszną.
Robakowaty zanik skóry (atrophoderma vermiculatum) – są to rogowaciejące grudki na policzkach z występującym stanem zapalnym, które ustępują z pozostawieniem charakterystycznych blizn zanikowych w postaci plastra miodu.
Rogowacenie mieszkowe czerwone – jest odmianą rogowacenia okołomieszkowego z bardziej wyraźnym i rozległym rumieniem. Zmiany rumieniowe mogą nasilać się w trakcie i po okresie dojrzewania. Objawy choroby bywają mylone z trądzikiem różowatym.
Erytromelanoza mieszkowa twarzy i szyi – postać w której poza objawami rogowacenia mieszkowego charakterystyczne są ostro odgraniczone, obustronne plamy hiperpigmentacyjne i rumień. Zmiany występują na policzkach, w okolicy podżuchwowej i na bokach szyi. Bywają mylone z berloque dermatitis – czyli reakcją fototoksyczną skóry związaną z aplikacją substancji zapachowej.
Rogowacenie mieszkowe – jak wygląda leczenie?
Nie istnieje przyczynowe leczenie rogowacenia okołomieszkowego. Działania terapeutyczne obejmują leczenie miejscowe pod kontrolą dermatologa oraz łagodzenie objawów poprzez odpowiednią i sumienną pielęgnację skóry przez pacjenta, co w większości przypadków daje satysfakcjonujący efekt.
Leczenie dermatologiczne rogowacenia mieszkowego skóry
Specjalistyczne leczenie okołomieszkowego rogowacenia naskórka opiera się na zastosowaniu peelingów chemicznych. Zabiegi te maja na celu rozluźnienie połączeń międzykomórkowych w zewnętrznych warstwach skóry, złuszczenie zrogowaciałych komórek i oczyszczenie ujść mieszków włosowych. Wśród najskuteczniejszych substancji znajduje się kwas mlekowy, glikolowy i salicylowy. Uzupełnieniem kuracji mogą być dermokosmetyki zalecone przez dermatologa, zawierające w swoim składzie substancje aktywne, np. kwas azelainowy o właściwościach przeciwzapalnych, stosowany w leczeniu grudek.
Farmakoterapia obejmuje stosowanie retinoidów zewnętrznych, które wpływają na regulację procesu rogowacenia naskórka. W redukcji objawów rogowacenia mieszkowego wykorzystuje się zabiegi laserem CO2, które zmniejszają intensywność rogowacenia skóry, widoczność blizn zanikowych i przebarwień oraz lasery redukujące rumień towarzyszący przymieszkowemu rogowaceniu skóry.
Pielęgnacja skóry z rogowaceniem okołomieszkowym
Pacjentom cierpiącym na rogowacenie okołomieszkowe naskórka zaleca się rezygnację z długich kąpieli w wannie na rzecz mycia pod prysznicem. Należy używać delikatnego, hipoalergicznego preparatu nienaruszającego bariery hydrolipidowej naskórka. Woda powinna być ciepła, ale nie gorąca. W przebiegu choroby szczególnie istotne jest regularne nawilżanie skóry minimum dwa ray dziennie. Balsamy czy kremy poza składnikami nawilżającymi (np. mocznik w stężeniu 2-10%) powinny zawierać substancje uszczelniające barierę naskórkową (lipidy i ceramidy), czynniki keratolityczne wpływające na prawidłowe złuszczanie skóry (kwas mlekowy, kwas salicylowy, kwas glikolowy, mocznik w stężeniu wyższym niż 10%) oraz substancje łagodzące (alantoina, panthenol). W celu redukcji nadmiernego rogowacenia mieszkowego dwa razy w tygodniu należy stosować peelingi najlepiej enzymatyczne lub oparte na alfa- i beta-hydroksykwasach.
Ważne jest również używanie ochrony przeciwsłonecznej. Choć słońce daje pozorna poprawę stanu skóry, w dłuższej perspektywie działa niekorzystnie, powodując nadmierną keratynizację naskórka. Warto zwrócić uwagę na unikanie podrażnienia skóry poprzez intensywne wycieranie ręcznikiem, drapanie oraz noszenie ubrań ze sztucznych tkanin.
Rogowacenie mieszkowe skóry a dieta
Dieta odgrywa istotną rolę w terapii rogowacenia mieszkowego. Przykładowo niedobór witaminy A oraz witamin z grupy B może wpływać na nieprawidłowe rogowacenie naskórka. Również zbyt niska podaż cynku i kwasów omega-3 może nasilić objawy choroby. Należy więc zadbać o to, by dieta była odpowiednio zbilansowana i zróżnicowana. Powinna ona dostarczać niezbędnych witamin i minerałów koniecznych do prawidłowego funkcjonowania skóry.